Cương sữa sinh lý (CSSL) là một tình trạng khá phổ biến mà các mẹ mới sinh thường gặp phải. Điều này xảy ra khi cơ thể của mẹ đang điều chỉnh sự thay đổi về hormone và sản xuất sữa sau sinh. Dù không phải là tình trạng bệnh lý, nhưng nếu không xử lý đúng cách, CSSL có thể gây cảm giác đau đớn và khó chịu. Vậy làm thế nào để xử lý tình trạng này hiệu quả? Bài viết dưới đây sẽ giúp các mẹ vượt qua giai đoạn này một cách nhẹ nhàng.

1. Cương sữa sinh lý là gì?

CSSL là một hiện tượng rất hay gặp sau khi sinh, thường xảy ra vào ngày thứ 2-6 sau sinh tùy vào tình trạng của người mẹ, giảm trong 12-48h nếu xử lý kịp thời.

 

- Toàn bộ bầu ngực sẽ căng cứng, nóng rang , nặng trĩu và đau nhức.

- Có thể xảy ra ở 1 bên ngực hoặc cả 2 bên ngực.

- Cơ thể mệt mỏi, có thể sốt nhẹ hoặc không, sốt nhẹ trong giai đoạn này còn được gọi là sốt sữa (milk fever), nhưng cần phải loại trừ các trường hợp sốt do nhiễm trùng vậy nên phải tham khảo thêm ý kiến của bác sĩ/y tá.

- Cho bé bú rất khó khăn, hút sữa rất khó ra hoặc không ra sữa.

- Có thể sưng đến tận nách hoặc sưng tuyến sữa phụ ở nách (còn gọi là hạch nách).

- Các tĩnh mạch trên bề mặt ngực có thể trở nên rõ hơn hoặc thậm chí gồ lên.

 

- CSSL là kết quả của việc tăng lưu lượng máu đến ngực cùng với sự gia tăng lượng sữa trong những ngày đầu sau sinh (prolactin tăng cao).

- Có thể xảy ra khi sữa tích tụ trong vú và không được thoát ra thường xuyên, không kích thích oxytocin phóng sữa ra ngoài làm sữa non bị ứ đọng lại (oxytocin giúp các cơ quanh nang sữa co thắt, tống sữa ra ngoài). Hơn nữa sau 72h vàng tiết sữa non thì vú mẹ sẽ bắt đầu tiết ra sữa chuyển tiếp, sữa chuyển tiếp về ồ ạt nhưng vì sữa non đặc sánh chưa thoát ra được nên sẽ cản trở việc thoát sữa gây tình trạng ứ sữa, vì vậy sưng có thể tăng lên và gây phù nề toàn bộ.

 

Thường xảy ra do một trong những tình huống sau:

- Không cho bé bú thương xuyên và đầy đủ

- Thời gian cho bé bú/ hút giữa các cử quá lâu

- Bé bú yếu vì nguyên nhân bệnh lý hoặc sức khỏe

- Bé khó ngậm bắt vú vì đầu vú quá ngắn hoặc thụt

- Sữa tiết nhiều, nhu cầu của bé ít hơn so với lượng sữa mà vú sản xuất ra

 

Vú mềm mại → vú cương dần lên → cương đến đỉnh điểm: sưng cứng, nóng rang (giai đoạn này xảy ra chỉ vài tiếng kể từ khi bầu vú bắt đầu căng) → giảm căng tức dần, sữa tiết ra nhiều hơn → vú mềm mại, sữa tiết nhiều.

- Nếu biết cách xử lý sớm thì tình trạng sưng đau sẽ không kéo dài và lượng sữa sẽ tăng nhanh (thường thì 2-3 ngày là trở về bình thường).

- Nếu để nó theo chiều hướng tự nhiên và không làm gì cả thì sẽ phải chịu căng tức và đau trong thời gian dài hơn, sữa cũng tăng tiết chậm hơn, và cũng không loại trừ trường hợp nếu bị nhiễm khuẩn sẽ chuyển qua viêm vú, apxe vú.

 

Đắp gạc/khăn ấm lên đầu bầu vú từ 2-3 phút kết hợp massage bầu vú nhẹ nhàng nhằm kích thích dòng chảy của sữa và dùng tay bóp một ít sữa ra trước khi cho bú để giảm sự căng tức ở quầng vú giúp trẻ bắt vú tốt hơn.

 

- Cho bé bú tích cực theo nhu cầu của bé và bú cả hai bên.

- Nếu lượng sữa của mẹ nhiều hơn nhu cầu của bé thì có thể hỗ trợ bằng máy hút sữa hoặc vắt tay để thoát sữa còn trong ngực ra giúp giảm nhanh tình trạng cương tức.

 

- Hút sữa 3 tiếng/lần, lực hút không quá mạnh gây tổn thương đầu ti, thời gian sử dụng máy hút không quá 20 phút, xen kẽ chế độ massage và hút của máy, kết hợp massage bầu vú nhẹ nhàng giúp sữa dễ thoát ra giữa những hiệp nghỉ. 

Có thể tham khảo cách hút sau: Hút 10 phút - nghỉ 10 phút - hút 10 phút. 

- Vắt sữa bằng tay trong 20 phút, thực hiện massage và vắt tay xen kẽ cả 2 vú (chỉ áp dụng khi mẹ biết vắt tay)

 

Chườm lạnh 5-10 phút sau khi cử bú đã kết thúc. Có thể cho vài viên đá lạnh vào chậu nước, nhúng khăn vào, vắt ráo rồi chườm lên 2 bầu vú (dùng khăn dày để giữ nhiệt lâu hơn) hoặc làm ướt khăn hay dùng tả sạch thấm nước rồi cho vào tủ lạnh cũng là một cách tiện lợi nhưng phải cho vào túi/hộp sạch rồi mới cho vào tủ lạnh để tránh tình trạng nhiễm khuẩn.

 

 Không nên day bóp hay tác động quá mạnh bạo trong giai đoạn này vì nó sẽ làm tổn thương mô tuyến, sau 8-10 tiếng khi đã qua được đỉnh cương vú sẽ đỡ tức, nhẹ dần, mềm mại hơn, sữa dễ thoát ra và lượng cũng sẽ tăng dần lên.

 Chườm lạnh trong giai đoạn này vì khi vú cương cứng phù nề chườm lạnh sẽ có tác dụng co mạch, giảm đau và giảm sưng, nó sẽ giúp mẹ thấy dễ chịu hơn.

Vậy chườm nóng có được không và có tác hại gì không? Chườm nóng nó không thật cần thiết lúc này vì khi đang căng cứng mà chườm nóng sẽ có tác dụng kích thích sữa tiết nhiều hơn mà giai đoạn này sữa ra rất khó vì đang bị phù nề nên điều đó sẽ làm vú càng căng đau thêm.

  Khi gặp phải CSSL sẽ rất lo lắng, nóng vội mong sẽ nhanh xẹp vú và hết đau nhưng nó cần thời gian. Vì vậy, hãy cố gắng chịu đau 12 tiếng đợi qua cơn sau đó sẽ thấy vú đỡ đau hơn và sữa tiết tốt hơn rất nhiều.

 

Cương sữa sinh lý là một vấn đề phổ biến nhưng hoàn toàn có thể khắc phục nếu mẹ áp dụng đúng quy trình xử lý. Việc nhận diện sớm và thực hiện các bước đúng cách sẽ giúp mẹ giảm đau, tránh nhiễm trùng và tăng lượng sữa cho bé. Mẹ nên kiên nhẫn và chăm sóc bản thân, để không chi giúp cơ thể phục hồi nhanh chóng mà còn cung cấp sữa mẹ tốt nhất cho con. Hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ khi cần thiết để đảm bảo sức khỏe cho cả mẹ và bé.